Wednesday, 22 July 2015

जोडीदार

ओळखीच्या माणसांचा
भोवती माझ्या पसारा
पण मला वाटतो हा
देखाव्याचा खेळ सारा

एकटेपण सोसून झाले
भावनेला शब्द गवसले
पण बोलताना मनासारखे
आसवांचे मेघ झाले

माझे रितेपण शोधते
सोबतीस एक साथी
स्वप्नांच्या गावातही
तो अजून अनोळखी

अनोळखी या वाटेवरती
चालते पुन्हा पुन्हा
प्रश्न सारे कोंडले
उत्तराला आसुसले
एका 'ती'ची ही आर्त साद. ती आयुष्याला खूप कंटाळली होती. ऑफिसमध्ये सारं काही ठिक होतं. पण तिच्या खाजगी आयुष्यात दिवसेंदिवस प्रचंड उलथापालथ होत होती. ऑफिसमधून घरी आल्यानंतरचा प्रत्येक क्षण तिची परीक्षाच घेत असे. तिचं लग्नाचं वय झालं होतं. तरी तिचं लग्न जमत नव्हतं. निर्बुद्ध समाज तिला नाही नाही ती लेबलं लावून मोकळा झाला होता. "वय वर्ष २८ आहे माझं. मी काही म्हातारी नाही झाले. काय कमी आहे माझ्यात? " ती स्वतःलाच प्रश्न विचारून समजावण्याचा केविलवाणा प्रयत्न करत होती.

अलिकडे तिला कुठेच बाहेर जाऊ नये असं वाटे. सगळ्यांच्या नजरा आपल्यावरच आहेत, असं तिला वाटे.  पण इथे मुंबईत रहायला आल्यापासून तिने एक गोष्ट मात्र कधीच चुकवली नाही ती म्हणजे महालक्ष्मीच्या मंदिरात जाणं. ती काही धार्मिक व्रतवैकल्यात गुरफटलेली मुलगी नव्हती. काळाच्या बरोबर चालणारी होती. पण तिला देवीच्या मंदिरांमध्ये जायला आवडे. त्यातूनही महालक्ष्मीच्या मंदिरात जायला विशेष आवडे. मंदिर तिच्या घरापासून जवळच होतं. ती सहज तिथे चालत जाऊ शकत असे. जवळपास २५ मिनिटं लागायची. तिला जेव्हा केव्हा मनापासून मंदिरात जावंसं वाटे तेव्हा ती आवर्जून जाई. पण मंदिरात जाण्याचे दोन खास दिवस तिचे ठरलेले होते. तिच्या वाढदिवसाच्या दिवशी आणि ३१ डिसेंबरला ती न चुकता मंदिरात जायची. तिला मंदिरात गेल्यावर खूप प्रसन्न वाटायचं. आपल्या मनातल्या साऱ्या इच्छा, आकांक्षा ती घडाघडा देवीसमोर बोलून मोकळी व्हायची. आपल्या अश्रूंना न आवरता डोळ्यातून वाहू द्यायची. सकाळच्या वेळी पायी चालत मंदिरात जाणं, तिला खूप आवडायचं. "सकाळचीच वेळ मंदिरात येण्यासाठी उत्तम! " असं तिने ठरवूनच टाकलं होतं.
एके दिवशी घरी लग्नाच्या बाबतीत घडलेल्या प्रकाराने ती खूप दुखावली गेली होती. तिने अख्खी रात्र रडून घालवली. दुसऱ्या दिवशी सकाळी ती महालक्ष्मीच्या मंदिरात गेली. "इतकी मानहानी सोसत आपण का बरं जगायचं?" याचा जाब विचारायला ती देवीसमोर हात जोडून उभी राहिली. "आता जोवर माझं लग्न होत नाही. तोपर्यंत तुझ्या मंदिरात पाऊल टाकणार नाही. मी एकटी नसेन, माझा जोडीदारही माझ्यासोबत असेल. तेव्हाच तुझ्या मंदिराची पायरी चढेन. आता माझ्या लग्नाची काळजी मी नाही, तू करायचीस." देवीशी भांडून, तिला आव्हान देतच ती मंदिरातून बाहेर पडली.

दोन वर्षं उलटून गेली. तिचं लग्न झालं नाही. ती खूप चिडचिडी झाली होती. पण स्वतःलाच दोष देणं तिने बंद केलं होतं. तिला आता काहीही झालं तरी ताठ मानेनं जगाचयं होतं. समाजाचं बोलणं फारसं मनाला लावून घ्यायचं नाही, असं तिने ठरवलं होतं. ती कामात स्वतःला गुंतून घेऊ लागली. मग एके दिवशी खूप मनापासून मंदिरात जावंसं वाटलं. पण तिला आठवलं, आपण त्या दिवशी मंदिरात काय बोलून आलो होतो ते. "पण जाऊ दे ना काय हरकत आहे. मी मंदिरात एकटी गेले तर. मी देवीला नवस बोलले नव्हते. माझ्या मनातली एक वेडी भावना देवीसमोर बोलून बिनधास्त झाले होते. तो फक्त एक संवाद होता, माझ्या मनातील भावनांवर त्या दिवशी नियंत्रण ठेवू शकले नव्हते. एवढंच ते... त्यात काय एवढं कठोरपणे पाळायचं. मी आज जाणारच एकटी देवीच्या मंदिरात, बघू काय होतं ते. संध्याकाळी सोसायटीत थर्टी फर्स्टच्या पार्टीची तयारी सुरू होईल. मी नेहमी जाते तशी सकाळीच मंदिरात जाऊन येते." असं स्वतःशीच बोलून ती निघाली. मनात खूप विचार येत होते. खरंच अशी काही जादू घडली असती दोन वर्षात आणि मी माझ्या जोडीदारासोबतच मंदिरात आले असते तर... तिला या विचाराचं हसू आलं.
ये सब बातें फिल्मों में ठिक हैं, रियल लाईफ में ऐसा कुछ नही होता तिने आपल्या मनाला समजावलं. मंदिराचा कळस दिसू लागला. पुढच्या ५ मिनिटात ती मंदिराच्या प्रवेश दारापाशी पोहोचली. तिच्या मनात खळबळ माजली होती. चेहरा घामाघुम झाला होता. पायऱ्या चढताना तिला जाणवत होतं की ती एकटी नाहीय. कुणीतरी तिच्या सोबत चालतंय. पण तिने मागे वळून पाहिलं नाही. तिने ओटीचं ताट घेतलं.. झुळझुळती पिवळी ओढणी डोक्यावरून घेतली. पुजाऱ्याकडे ओटीचं ताट दिलं. तिने डोळे मिटले. "देवी मला माफ कर. माझी चूक झाली. मी त्या दिवशी काहीतरी वेड्यासारखं बरळून गेले. वाटलं होतं लवकरच माझी ती इच्छा पूर्ण होईल. आणि धावत तुझ्या दर्शनाला माझ्या जोडीदारासोबत येईन. पण असं झालं नाही. शेवटी ती मंदिरात न येण्याची स्वतःहून मलाच घातलेली अट मी मोडून काढली." पुढे ती बोलणार होती तितक्यात तिचा तोल गेला. ती खाली कोसळणार तोच तिला मागून कुणीतरी सावरलं. ती त्याच्या आधाराने उभी राहिली. पुजाऱ्याने ताट दिलं, घेण्यासाठी त्या दोघांनीही हात पुढे केला. पुजाऱ्याने दोघांना आशिर्वाद दिला. पुजाऱ्याच्या शब्दांनी ती भानावर आली. तिने आपल्या बाजूला वळून पाहिलं. एक तरुण मुलगा तिच्याकडेच पाहत उभा होता. त्याच्या चेहऱ्यावर काहीतरी गवसल्याचं समाधान झळकत होतं. ती चालू लागली. तोही तिच्या मागोमाग चालू लागला. तिला जाणवलं कुणीतरी आपल्यामागे येत आहे. ती मागे वळली. तिने त्या मुलाचे आभार मानले आणि पुन्हा चालू लागली. तेवढ्यात तो म्हणाला, मला तुमच्याशी महत्त्वाचं बोलायचं आहे. आपण थोडं इथं बसूयात का?  तिलाही थकवा जाणवत होता. एवढ्याश्या चालण्याने ती कधी थकत नाही. पण कितीही संकटं आली तरी मी खंबीर आहे, असा मुखवटा जो गेली दोन वर्षं तिने चढवला होता. आज देवीसमोर हात जोडल्यावर तो मुखवटा गळून पडला होता. त्यामुळेच तिचा तोल गेला होता.
ती दोघंही बसली. तो बोलू लागला. "तुम्ही मला ओळखत नाही. पण मी तुम्हाला ओळखतो. दोन वर्षांपूर्वी सकाळच्या वेळी मी मंदिरात आलो होतो. त्या दिवशी मी पहिल्यांदा तुम्हाला मंदिरात पाहिलं. आणि मी तुम्हाला पाहताक्षणी तुमच्या प्रेमात पडलो. मला त्याच दिवशी तुमच्याशी बोलायचं होतं. तुम्ही मंदिरातून जाऊ लागलात तेव्हा मीही तुमच्या मागोमाग निघालो. पण आपल्या दोघांमध्ये खूप अंतर होतं. मी तुम्हाला हाकही मारू शकत नव्हतो. तितक्यात सिग्नल संपलं. नी गाड्या सुरू झाल्या. तुम्ही सिग्नलच्या पलिकडे निघून गेलात. पण तुमच्यामागे धावताना माझं सिग्नलकडे लक्षच नव्हतं. एका गाडीने मला धडक दिली. माझ्या दोन्ही पायांना खूप लागलं. गेली दोन वर्षं मी व्हिलचेअरवर होतो. पण गेली दोन वर्षं मी कशी काढली माझं मलाच ठाऊक. तुमचं नाव माहीत नाही. तुम्ही कुठं राहता हे माहीत नाही. मग कसा शोध घेणार होतो मी तुमचा. तुमचा चेहरा नजरेसमोरून हटत नव्हता. गेल्याच आठवड्यापासून कसल्याही आधाराशिवाय चालण्याचा प्रयत्न करतोय. आज सकाळी उठलो तेव्हा पायांमध्ये ताकद जाणवली आणि दोन पायांवर धड उभा राहू शकलो. उभा राहिलो तेव्हा पुन्हा नजरेसमोर तुमचा चेहरा आला नी मंदिरात यायचं ठरवलं. तुम्हाला भेटल्यावर आता कळतंय की माझ्या मनाने का ध्यास घेतला होता मंदिरात येण्याचा. माझ्या प्रेमाचा स्वीकार करा. मी तुमच्याशिवाय राहू शकत नाही.
आतापर्यंत ती स्वप्नातच आपल्याला जोडीदाराला विनवणी करत होती. "किती छळतं हे एकाकीपण
एकदाचबस एकदाच तरी तू,  खराखुरा ये ना…" आणि आज तो तिच्या आयुष्यात खराखुरा आला होता.
               

दोघांच्याही डोळ्यात पाणी होतं. नजरेतूनच दोघांनी परस्परांचा स्वीकार केला. देवीसमोर पुन्हा एकदा दोघांनी मनोभावे हात जोडले. ती दोन मने आज एक होऊन तृप्त झाली होती. मंदिरातून घरी जाताना ती आता एकटी नव्हती. तिच्यासोबत तिच्या जिवाभावाचा जोडीदार होता.  

तो, ती आणि छत्री

ती एक स्वप्नाळू मुलगी होती. तिला पाऊस खूप आवडायचा. आभाळ भरून आलं की तिला खूप आनंद व्हायचा. मग ती आभाळाकडे बघत टाळ्या वाजवायची. तिच्यासाठी पाऊस म्हणजे जिवाभावाचा सखा!!!
पावसाळा हा तिचा आवडता ऋतू ती एखाद्या सणासारखा साजरा करायची. रोज उंबऱ्यावर बसून पावसाची वाट पाहायची. पावसाच्या रिमझिम सरी बरसू लागल्या की भान हरपून पावसात मनसोक्त भिजायची. तिच्या बालपणापासून तिने पावसाच्या सोबतीने अनेक मोहक क्षण अनुभवले होते. ते सारे अनुभव तिने ह्रदयाच्या कप्प्यात जिवापाड जपले होते.
गावचा पाऊस म्हणजे निसर्गाची अनोखी किमया होती. इथे शहरात आल्यापासून आता फक्त तिला आठवणीतल्या पावसाची सोबत होती. पण एके दिवशी तिने ठरवलं, पाऊस शहरातला काय, गावाकडचा काय, एकच! फक्त ठिकाणं वेगवेगळी!
आपण इथल्या पावसातही मनसोक्त मजा करायची. आणि आभाळ भरून आलं. तिला उत्सुकता होती की शहरातले लोक पावसाचं स्वागत कसं करतात याची. पण तिची घोर निराशा झाली. पाऊस आल्याचं कुणाच्या चेहऱ्यावर समाधान नव्हतं. सगळे नेहमीच्या रहाटगाडग्यात बिझी होते. काही जणांना तिने समुद्रावर जाताना पाहिलं  तेही छत्री घेऊन.
तिही छत्री घेऊन बाहेर पडली. खरंतर तिला छत्री न घेता भिजत जायचं होतं. पण काय करणार! असं एकटंच वेड्यासारखं भिजत कसं जाणार? लोग क्या कहेंगे? हा विचार डोक्यात येऊन ती छत्री घेऊन बाहेर पडली.
तिने छत्री घेतली होती खरी पण ती छत्री मधे मधे तिरकी करून कधी कधी थोड्या वेळासाठी बाजूला करत ती पावसाच्या सरींचा स्पर्श अनुभवत होती. किनाऱ्यावर पोहोचली तेव्हा आनंदाच्या कारंजाने तिच्या मनात उसळी घेतली. किनारा किती आकर्षक दिसत होता. सागरातून उसळणारी प्रत्येक लाट काहीतरी निरोप किनाऱ्याला सांगून परतत होती.
मरीन ड्राईव्हच्या फुटपाथवर छत्री घेऊन रिमझिम सरींत एकटक समुद्राकडे पाहताना ती भान हरपून गेली. मनोमन म्हणत होती... "यावर्षीच्या पावसात मी एकटीच भिजते आहे... ठिक आहे... पण पुढच्या वर्षीच्या पावसात माझ्यासोबत भिजायला तोही असेल. मी एकटी नसेन... मी एकटी नसेन... पाऊस पडायला लागला की मी लहान मूल होऊन जाते आणि वाटत राहतं माझ्यासोबत कुणीतरी असायला हवं... जिवाभावाचं... एकाच छत्रीतून त्याच्यासोबत चालण्याचा क्षण माझ्या आयुष्यात कधी येईल का?"
ती एकटी चिंब भिजलेला समुद्रकिनारा पाहताना कुणाचीतरी सोबत मागत होती. गावातून शहरात आल्यावर ती खूप एकटी पडली होती. हॉस्टेलमधल्या मुलींशी तिची फारशी मैत्री झाली नव्हती. तिच्या छत्रीवर, फुटपाथवर, समुद्रकिनाऱ्यावर पाऊस बेधुंद बरसत होता. तसाच तिच्या मनाच्या आभाळतल्या पावसानेही आत दाटी केली होती. फक्त तिच्या पापण्याआडून बरसायचा बाकी होता. आणि पुढे घडणाऱ्या भयानक प्रसंगाची तिने कल्पनाच केली नव्हती.
पावसामुळे वाहतुकीची कोंडी झाली होती. म्हणून चार बाईकस्वार तरुण फुटपाथवरून रोरावत चालले होते. त्यातल्या एकाने तिला जोरात धडक दिली.
पाऊस आल्यामुळे आनंदित झालेली ती क्षणार्धात फुटपाथवर कोसळली. कुणीच तिच्या मदतीला धावलं नाही. जो तो दुर्लक्ष करत, फक्त हळहळ व्यक्त करत पुढे निघून जात होता. अखेर त्या गर्दीतून एक तरुण मुलगा पुढे आला. त्याने तिला उचललं. ती बेशुद्ध अवस्थेत होती. हॉस्पीटलमध्ये पोहोचेपर्यंत मेंदूतून खूप रक्तस्त्राव झाला होता. दोन दिवसांनी ती शुद्धीवर आली. तिच्या आजूबाजूला कोणीच नव्हतं.
थोड्या वेळाने डॉक्टर आले. तिने डॉक्टरांना विचारलं, ... मी इथे कशी?
डॉक्टरांनी तिला सांगितलं... "शांत व्हा... तुमचा अपघात झाला होता. तो मुलगा तुम्हाला इथे घेऊन आला." डॉक्टरांनी पॅसेजमध्ये बसलेल्या मुलाकडे हात दाखवला.
तो मुलगा उठून तिच्याजवळ आला. तिने विचारलं, ... 'तुम्ही कोण?'
तो म्हणाला, "ते जाऊ देत... आधी मला सांगा तुमच्या घरी कोण कोण असतं?"
तुम्ही कुठे राहता?
तुमचे नातेवाईक... तुमचं नाव?
तुम्हाला इथे आणलं तेव्हा तुमची ओळख पटावी असं तुमच्याकडे काहीच नव्हतं. फुटपाथवर तुमच्या बाजूला फक्त एक छत्री पडली होती.
तिने मेंदूवर जोर दिला. आठवायचा प्रयत्न केला. पण तिला काहीच आठवेना.
डॉक्टर म्हणाले, ... "काळजी करू नका. आठवेल तुम्हाला हळूहळू... ताण घेऊ नका... थोडा वेळ शांत पडून रहा..."
ती स्वप्नाळू मुलगी आपली ओळख कायमची विसरून गेली होती. घरच्यांशी संपर्क साधण्याचं काहीच साधन हाती उरलं नव्हतं. त्याने मात्र तिला अंतर दिलं नाही. तिला पूर्ण बरं वाटल्यावर तो तिला आपल्या घरी घेऊन गेला. वर्षभराच्या सहवासाने दोघे मनाने खूप जवळ आले होते. ती आपली ओळख त्याच्या डोळ्यात शोधत होती. आपलं सारं जग ती त्याच्याच डोळ्यात पाहत होती. दोघांनी लग्न केलं.

आता ते आठवड्यातून दोनदा तरी मरीन ड्राईव्हला येतात. आणि पावसात भिजायला तर एकाच छत्रीतून आवर्जून ती दोघं मरीन ड्राईव्हला येतात. ती लहान मूल होऊन त्याच्यासोबत सरींचा स्पर्श मनसोक्त अनुभवते. त्याला वाटतं,  तिला इथे आणलं तर काहीतरी आठवेल. तिच्या कुणीतरी ओळखीचं भेटेल. पण पुढच्याच क्षणी तो प्रचंड घाबरूनही जातो. "तिच्या ओळखीचं कुणी भेटलं नी तिला माझ्यापासून कायमचं दूर घेऊन गेलं तर..." कारण आता तिच्याशिवाय आपल्या आयुष्याची तो कल्पनाच करू शकत नाही...


पूर्वप्रसिध्दी - १७ जुलै २०१५, साप्ताहिक लोकप्रभा

आमच्या शाळेचं मंत्रिमंडळ

आपल्या देशाचं, राज्याचं मंत्रिमंडळ आणि निवडणुका तर सगळ्यांना माहितच आहेत. पण इथे मी सांगणार आहे, आमच्या शाळेतल्या मंत्रिमंडळाविषयी. ...