घावन्यांची गोष्ट

“दोन इले पावने, चार केले घावने” असं गुणगुणत मालवणी गृहिणी पटकन घावने करायला चुलीजवळ बसते. पण घावन्यांच्या या पाककृतीची गोष्ट खूप मजेशीर आहे.

फार फार वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. एका आटपाट नगरात एका राजाचं राज्य होतं. राजाला कला, संस्कृतीची खूप आवड होती. त्याचबरोबर हा राजा एक उत्तम खवय्या होता. वेगवेगळ्या खाद्यपदार्थांचा आस्वाद घेणं, त्याला खूप आवडायचं. राजाच्या राजमहालात रोजचा स्वयंपाक आणि त्याचबरोबर रोज नानाविध पक्वान्नं बनवण्यासाठी १०-१२ आचारी (बल्लवाचार्य) होते. एके दिवशी राजाच्या मनात आलं आणि त्याने सर्व बल्लवाचार्यांना बोलावलं. त्यांना सांगितलं की तुम्ही केलेला स्वयंपाक मी रोज चवीनं खातो. पण आज मला एक वेगळाच खाद्यपदार्थ हवा आहे, जो पटकन बनणारा असेल, साधा, सोपा असेल, पटकन पोट भरणारा असेल, अगदी कमी सामुग्री आणि आपल्या राज्यात उपलब्ध असलेल्या धान्यातूनच बनेल, तो खाद्यपदार्थ दिसायलाही नावीन्यपूर्ण असेल...

राजाच्या बोलण्याने सगळे पाककुशल आचारी विचारात पडले, त्यांना काही असा पदार्थ सापडेना... त्यांनी राजासमोर हार मानली. मग राजाने राज्यात प्रधानाकरवी दवंडी पिटवली. जो कोणी असा नावीण्यपूर्ण पदार्थ राजासमोर सादर करेल. त्याला योग्य तो इनाम दिला जाईल...

राज्यातील सगळी मंडळी कामाला लागली. सगळ्यांनी आपापल्यापरीने खाद्यपदार्थ बनवले आणि दिवसभरात एकेक करून राजासमोर सादर केले, पण राजाला काही पसंत पडेनात. अखेर संध्याकाळ होता होता एक आजीबाई हातात एक ताट घेऊन आल्या. राजासमोर त्या ताटावरचं झाकणं उघडलं आणि त्यांचा पदार्थ दाखवला...तो पदार्थ होता घावने...

राजा ते ताटभर घावने पाहून चकीत झाला. त्याने पदार्थाची चव पाहिली. त्याला ती आवडली. घावन्याचा गोल आकार आणि खास करून घावन्यावर असलेले सारख्या आकाराचे ठिपके लक्ष वेधून घेत होते. राजा म्हणाला, मला हा खाद्यपदार्थ आवडला. पण आजीबाई मला एक सांगा, या घावन्यावर तुम्ही ठिपके कसे पाडलेत... यावर आजीबाई हसून म्हणाल्या. घावन्यामध्ये पीठ, मीठ आणि पाणी मिसळलेलं असतं. हे मिश्रण बीडं नावाच्या जाड बुडाच्या तव्यावर पसरलं जातं. हे मिश्रण पसरण्याआधी बिडाच्या तव्यावर तेल सोडून त्यानंतर केळीच्या पानाच्या देठाने किंवा कांद्याच्या चकतीने ते तेल त्या बिडाच्या तव्यावर नीट पसरवायचं. मग त्यावर हे मिश्रण घालायचं की आपोआप त्या पिठाला अशी ठिपक्याची जाळी पडते. ती दिसतानाही छान दिसते...

आजीबाईंचं हे स्पष्टीकरण ऐकून राजा थक्क झाला. त्याने आजीबाईंना हजार सुवर्णमुद्रा दिल्या. आणि त्यांचा सन्मान केला.

अशी एक घावन्यांची जन्मकथा मला आईने आणि आजीने सांगितली होती. तर मंडळी या गोष्टीवरून लक्षात आलंच असेल हे घावने म्हणजे किती सुंदर, सोपी पाककृती आहे ते! हे घावने करताना ते सुरय भाताचे केले जातात.

मालवणी मुलखात खास करून वालय आणि बेळा या प्रकारचा पारंपरिक भात पिकतो. भात पिकाच्या इतर सुधारित आणि संकरित जातीही आहेत. त्याचे उकडे तांदूळ आणि सुरय तांदूळ केले जातात. उकडे तांदूळ म्हणजे भात (भाताचे गोटे) उकडून ते सुकवलं जातं त्यानंतर ते गिरणीतून सडून आणलं जातं, त्याला उकडे तांदूळ म्हणतात.

तर सुरय तांदूळ म्हणजे भात (भाताचे गोटे) न उकडता तसेच गिरणीतून सडून आणले जाते.

याच सुरय तांदळाच्या पिठाचे घावने केले जातात. आपण शहरी भागात राहत असू तर आपण रोजच्या जेवणातील भात करण्यासाठी जे तांदूळ वापरतो, ते वापरले तरी चालेल.

हे सुरय तांदूळ साफ करून करून स्वच्छ धुवून रोवळीत निथळत ठेवले जातात. त्यानंतर रोवळीतून काढून ते एका स्वच्छ कपड्यावर पसरून घातले जातात. हे पसरवलेले तांदूळ नीट सुकले की त्याची जात्यावर पिठी दळली जाते. त्यानंतर हे पिठ चाळणीने चाळून मग ते पिठ घावने करायला घेतलं जातं. मालवणी मुलखात तवशाचे घावने, सातकप्याचे घावने आणि साधे घावने असे तीन प्रकारे घावने केले जातात. अधिक माहितीसाठी आणि मालवणी पाककृतींसाठी खालील परबांचो पावनेर या फेसबुक पेज ची लिंक बघा.

https://www.facebook.com/malvanicuisine/

सुरय तांदळाच्या पिठाचे घावने, फोटो-हर्षदा परब