हंपीः मुक्त प्रवासाची ‘प्रेम’कविता

आपण आपल्या भावना सोशल मीडियावर इमोजी, स्माईलीज मधून व्यक्त करतो. मित्र-मैत्रिणीने एखादी टच्ची, सॅड, इमोशनल, फनी पोस्ट किंवा स्टेटस टाकलं की आपल्याला तिचा मूड कळतो. पण समोरासमोर बसून एकमेकांशी बोलून व्यक्त होताच येत नाहीय यार...अशी परिस्थिती. ते फेमस वाक्य आहे ना ‘मुझे टुटने से खौफ आता है’... असं झालंय आपलं. कुणी चार वाक्य समजुतीची आपल्याशी बोललं तरी आपण त्याला म्हणतो, चल आता ग्यान देऊ नकोस, लेक्चर देऊ नकोस, फिलॉसॉफी झाडू नकोस असं सगळं बोलून त्याला गप्प करतो. पण इमोजी, स्माईलीज तरी किती काळ आपल्या भावनेला व्यक्त करणार? मग सगळं नकोसं वाटू लागतं. अशा वेळी केला पाहिजे एखाद्या अनवट वाटेचा प्रवास किंवा काहीही प्लॅन न करता घरातून निघालं पाहिजे...आणि या प्रवासात मग आपल्याला जे जे दिसतं, जे कुणी भेटतात, जे अनुभवायला मिळतं ते सारं अवर्णनीयच असतं. अप्रतिम, सुंदर किंवा मॅजिक असेच शब्द तोंडून निघतात.

हंपी या सिनेमातली ईशासुद्धा अशीच हंपीला येऊन पोहोचते. आपले आई-बाबा विभक्त होतायत हे ती सहन करू शकत नाहीय. ती कुठल्यातरी भावनिक गुंत्यात सापडलीय. तिला त्यातून बाहेर पडायचंय. रिक्षावाला आर. रंजितच्या (प्रियदर्शन जाधव) आवो बैठो, वेलकम टू हंपी या संवादानेच आपण हंपीच्या सफरीवर जाऊ लागतो. आणि या हंपीत अगदी शेवटपर्यंत रमण्याची जबाबदारी अमलेंदू चौधरी यांच्या कॅमेऱ्याने घेतलेली असते. त्यामुळे आपण जराही हंपीतून बाहेर येत नाही.

सिनेमा सुरू होतो तेव्हा आधी रस्ता दिसतो. मग गाडी येताना दिसते. सिनेमाचं शेवटचं लोकेशनही रस्ता हाच आहे. रस्ता हा आपल्याला प्रवासात पुढे पुढे जाण्याची प्रेरणा देतो. कसल्यातरी शोधात असलो की आपण नेहमी म्हणतो ना...मला जरा रस्ता तर सापडू दे मग बघ... तर रस्त्याचा आणि रस्त्यावरून चालणाऱ्यांची (प्रवासाला निघालेल्या आपल्या पात्रांची) मनोरंजक सफर दिग्दर्शकाने (प्रकाश कुंटे) अतिशय खुबीने आखलीय. त्यामुळे कुठेच थांबल्यासारखं वाटत नाही. अचानक एकापाठोपाठ घडणाऱ्या प्रसंगात आपण रंगत जातो.
आपल्याही आसपास ईशा (सोनाली कुलकर्णी), गिरीजा (प्राजक्ता माळी) आणि कबीर (ललित प्रभाकर) सारखी माणसं आहेत किंवा ती आपल्याला भेटतीलही. फक्त आपल्याला थोडं लक्ष द्यायला हवं. आपल्या मोबाईलमध्ये आणि दिवसभराच्या रहाटगाडग्यात स्वतःला बिझी ठेवत असलो, तर मात्र शक्यता कमी आहेत. त्यामुळे होतं काय की अशी माणसं आपल्याला भेटली तर ती अशीच बोलतील काय? जसं ईशा, गिरीजा आणि कबीर बोलतात. हो, ती अगदी तश्शीच बोलतील. पण हल्ली एकाच भाषेतली चार वाक्य सलग जरी कानावर पडली तरी आपल्याला ती खोटी वाटू लागतात. कदाचित या सिनेमातल्या या तिघांचे संवाद तुम्हाला नक्कीच खोटे वाटू शकतात. पण साचेबद्ध चौकट मोडून ऐकाल तर असं नाही वाटणार. कारण प्रत्येक वेळी माणसं दुसऱ्याला फक्त इंप्रेस करावं म्हणून असं बोलत नाहीत तर ते त्यांच्या जगण्यातून अनुभवातून आलेलं असतं. कबीर वास्तुविशारद आहे, (आणि मुळात तो एक भटक्या आहे.) गिरीजा लेखिका आहे (मनसोक्त प्रत्येक क्षण जगणारी) आणि ईशा मानववंशशास्त्राची अभ्यासक आहे. (तिला नृत्याची आवड आहे.) मग असे हे तिघे प्रवासात भेटतात तेव्हा सुंदर आणि वेगळ्या विचारांची देवाणघेवाण त्यांच्या संवादातून होणं साहजिक आहे. आणि ती होते.

ईशाला कबीर सुंदर कॉम्प्लीकेटेड कठीण म्हणतो. तर ईशा म्हणते, माझा ना मॅजिक वर विश्वास आहे, ना प्रेमावर. पण हंपीच्या प्रवासात तिचं हे मत बदलतं. गिरीजाचं आनंदाने ओरडणं हंपी हिअर आय ऍम आणि तिचं बोलणं जसं की जागा सुंदर असतात पण ती संस्मरणीय व्हायला माणसंच लागतात. हे आपल्याला हंपीच्या प्रवासात खरं वाटू लागतं. कारण या तिघांच्या एकत्र भेटण्यामुळे आणि असण्यामुळे अनप्लॅन्ड प्रवासाला गती मिळते, उत्साह येतो आणि रंजकता येते. कबीरही ईशाकडे पाहून मनातून ठरवून टाकतो की ईशाचा आयुष्याकडे पाहण्याचा दृष्टीकोनच बदलवायचा. पण ते तो सांगत नाही तर प्रत्यक्ष कृतीतून तिला दाखवून देत असतो. ‘अपनेही रंग में’ या गाण्याची योजना अगदी योग्य ठिकाणी झालीय. या प्रसंगात ईशाला तल्लीन होऊन नृत्य करताना पाहून कबीरची मनोमन खात्री पटते की ईशा आता सावरलीय. (माणूस तेव्हाच नाचतो जेव्हा त्याला आतून आनंद झालेला असतो. हे चिरंतन सत्य आपल्याला माहित आहे.) म्हणून त्यानंतर ईशा आणि त्याच्यातील एका भांडणाच्या प्रसंगानंतर कबीर न सांगता निघून जातो. आणि शेवट पाहील्यावर आपल्याला भारी वाटतं की ईशामध्ये बदल झालाय. तो कसा झालाय यासाठी हंपी सिनेमा बघावाच लागेल.

स्वतःला आणि सगळ्यांनाच निसर्गाची एक मोठी चूक मानणाऱ्या ईशाचं मत परिवर्तन होतं. छाया कदम (कलाकुसरीच्या वस्तू विणणारी), रिक्षावाला, साधू (विजय निकम), लक्ष्मी आणि सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे कबीर ईशाला भेटतो... आणि हंपीचं वातावरण मूकपणे याचं साक्षीदार असतं. हे सगळं तिच्या आयुष्यात कुठलीही पूर्वसूचना न देता घडतं. त्यामुळे ती त्या घटना प्रसंगांचा आनंदाने स्वीकार करते. आधी काहीशी चिडकी असलेली, माणसं ही वाईट होती आणि तशीच राहतील...म्हणणारी ईशा अंतर्बाह्य बदलते. आणि सोबत आपल्यालाही आनंदाच्या झऱ्यापाशी नेऊन सोडते.

तुझा उद्धार करण्यासाठी माझी योजना केलेली आहे बालिके... असं कबीर ईशाला म्हणतो आणि ते खरं करून दाखवतो कसं तेही सिनेमा पाहिल्यावरच कळेल. खरंच प्रत्येकाला त्याच्या आयुष्यात कबीरसारखा कुणी भेटायला हवा. पण तो भेटण्यासाठी आपण घरातून बाहेर पडलं पाहिजे ना... मोबाईल नाहीतर लॅपटॉपच्या स्क्रीनसमोर बसून तो नाही भेटणार. त्यासाठी न ठरवता मनसोक्त भटकंतीसाठी निघालं पाहिजे. कारण आपण आनंदी असलो तर इतरांना आनंद वाटू शकतो नाही का...ठरवून सगळ्या गोष्टी करण्यात मज्जा नसते राव.
सगळं कसं मॅजिकसारखं घडलं पाहिजे असं आपल्याला मनातून वाटतं असतं, मानत नसलो तरी. त्यासाठी बघायला हवा हंपी. हा सिनेमा काव्यासारखा आहे. या सिनेमात त्याचे संदर्भ आहेत म्हणून नव्हे. किंवा ईशा कविता ऐकत असते म्हणून नव्हे, तर काव्याचं कसं असतं कमी शब्दात मोठा आशय व्यक्त करणं. तुमचा जसा मूड असतो तशी ती कविता तुम्हाला भासते. कमॉन हे सगळं लेखातून उलगडून सांगण्यापेक्षा हंपीच्या सफरीवर जाच एकदा...

सिनेमातली दोन्ही हिंदी आणि कन्नडमिश्रित (अपनेही रंग में, मरुगेलारा ओ राघवा) गाणी उत्तम झाली आहेत. आपल्याला अचानकपणे प्रवासात भेटणाऱ्या माणसांची भाषा एकच कशी असेल. त्यामुळे ती गाणी त्या त्या ठिकाणी चपखल बसलीत. तसंही भाषा, प्रांत, रुढी, पंरपरा असे सगळे पाश गळून पडतात. तेव्हाच आपली एखाद्याशी भन्नाट मैत्री होऊ शकते ना जशी ईशा, गिरीजा आणि कबीरची होते. कथा, पटकथा, संवाद लिहिणाऱ्या आदिती मोघेने हंपीच्या निमित्ताने एक निखळ निर्मळ विचार आपल्यापर्यंत पोहोचवलाय. मानलं पाहिजे तिला...तसंच संकलक - प्राची रोहिदास, संगीत – नरेंद्र भिडे आणि आदित्य बेडेकर, कला दिग्दर्शक – पूर्वा पंडीत, वेशभूषा - सायली सोमण, गीतं – वैभव जोशी आणि ओंकार कुलकर्णी या सगळ्यांचंच काम भारी झालंय. गयिका रुपाली मोघे आणि गायक राहुल देशपांडे लाजवाब. मॅजिक आपल्या सोबतही घडेल आणि आपल्यालाही आपलं प्रेम सापडेल, हा विश्वास आपल्याला हंपी सिनेमा देतो. बाकी जो है सब ऑलराईट है...

ख्वाबों की दुनिया, यहाँ से वहॉं तक...! भाग 2

(कृपया आधी या लेखाचा भाग 1 वाचावा.)

काही लक्षवेधी चेहरे 
"बुनियाद', "वागले की दुनिया', "ये जो है जिंदगी', "श्रीमान श्रीमती', "खिचडी', "हम पॉंच', "साराभाई व्हर्सेस साराभाई', "तू तू मैं मैं', "हम सब बाराती' अशा लोकप्रिय विनोदी मालिकांतून अनेक चेहऱ्यांनी घराघराला हसवून सोडलं आणि आपल्या अभिनय करिअरचा समतोलही साधला. सतीश शहा, स्वरूप संपत, शफी इनामदार, अंजन श्रीवास्तव, राकेश बेदी असे कलाकार... आणि आलोकनाथ... संस्कारी बाबूजी म्हणून त्यांना सगळेच ओळखतात. त्यांनी "बुनियाद'पासून ते आता सुरू असलेल्या "ये रिश्‍ता क्‍या कहलाता है'मधील दादाजीच्या भूमिकेपर्यंत आपली अभिनेता म्हणून असलेली कारकीर्द नीट जोपासली. हिंदी सिनेमांमध्येही त्यांच्या भूमिका लक्षात राहिल्या. अभिनेते अशोक सराफ यांनीही हिंदी-मराठी सिनेमातील करिअर आणि मालिकांमधील करिअर लीलया सांभाळलं. हा त्यांनी घालून दिलेला आदर्श आहे. जो आजच्या अभिनेत्यांनीही शिकायला हवा. सुमित राघवनसुद्धा हिंदी-मराठी सिनेमा आणि हिंदी-मराठी मालिकांमधील आपलं अस्तित्व छान जपतोय. फास्टर फेणेपासून सुरू झालेला त्याचा प्रवास लक्षवेधी आहे. साराभाईमधील त्याची भूमिका कोणीच विसरू शकत नाही. 

बालाजी प्रॉडक्‍शन हाऊसने अनेक कलाकार घडवले आणि अनेकांची कारकीर्द भरभराटीला आली. "क्‍योंकी सांस भी कभी बहू थी', "कहानी घर घर की', "कही तो होता' अशा "क'वाल्या मालिकांनी इतिहास घडवला आणि कलाकारांची मोठीच्या मोठी फौज नावारूपास आली. "क्‍यों की'मध्ये तुलसी बनून स्मृती इराणीने सगळ्यांचंच लक्ष वेधलं. पण त्यानंतर प्रेक्षकांनी त्यांना इतर कुठल्याही भूमिकांमध्ये तेवढं स्वीकारलं नाही. त्यानंतर त्यांचं राजकीय करिअर सुरू झालं. राजकारणातही अधून मधून त्यांच्या विधानांमुळे चर्चेत त्या असतातच. 
"क्‍यों की'मधून मिहिर विराणीची भूमिका करणारा अमर उपाध्याय नंतर काही मालिकांमध्ये काम करत होता. पण तेवढा लक्षात राहिला नाही. आता तो पुन्हा छोट्या पडद्यावर पुनरागमन करतोय. राम कपूरने "घर एक मंदिर' मालिकेपासून जी लोकप्रियता मिळवली, ती आजतागायत टिकून आहे. त्याने हिंदी मालिका, बॉलीवूड आणि वेबसीरिजमध्येही तितकीच लोकप्रियता मिळवली. त्याला यातील योग्य समतोल साधता आला. रत्ना पाठक शहा यांनी "मंडी' सिनेमापासून सुरुवात केली. हिंदी सिनेमात आईच्या भूमिका साकारल्या. नाटकात काम केलं. "साराभाई व्हर्सेस साराभाई' मालिकेतील माया साराभाईची भूमिका कोणीच विसरणार नाही. तसंच याच मालिकेत इंद्रवदन साराभाईची भूमिका करणारे सतीश शहा यांनी अनेक गाजलेल्या भूमिका केल्या. त्यांनी करिअरचा समतोल नीट साधला. 
सुमित व्यास हा कलाकार सध्याचा स्टार आहे. सध्या तो एका सिनेमात करिना कपूरसोबत काम करतोय. पण हाच सुमित जेव्हा छोट्या पडद्यावर मालिका करत होता, तेव्हा एका मालिकेच्या सेटवरून त्याला "तुला अभिनय नीट जमत नाही आणि जमणारही नाही' असं म्हणून अक्षरशः हाकलून दिलं होतं. पण हा कलावंत "परमनंट रूममेट' या वेबसीरिजमध्ये झळकला आणि स्टार झाला. त्यानंतर हिंदी सिनेमात गेला. मग प्रेक्षक त्याचा शोध घेऊ लागले, की हा आतापर्यंत होता कुठे? तेव्हा कळलं त्याने छोट्या पडद्यावर काही मालिका केल्यात. तो यशस्वी लेखकही आहे. त्याने आपल्या करिअरला डुबता डुबता वाचवलं.

मराठी कलाकारांचा समतोल 

दूरदर्शनची सह्याद्री वाहिनी सुरू झाली आणि मराठी कलाकारांना नाटकासोबत अजून एक सक्षम दालन कला सादरीकरणासाठी उपलब्ध झालं. मग काय विचारता थाट गाण्याच्या मैफिली येथे झडू लागल्या. गप्पांचे फड रंगू लागले. महाराष्ट्राची लोककला कलात्मकतेने इथे सादर होऊ लागली. चिमणराव, गुंड्या भाऊ, फास्टर फेणे, रणजित देसाईंची स्वामी अशा पुस्तकांवर आधारित मालिका सादर होऊ लागल्या. त्यात मराठीतील लोकप्रिया कलाकार काम करू लागले. दिलीप प्रभावळकर, मृणाल कुलकर्णी, रविंद्र मंकणी, दामिनी या महामालिकेतून पत्रकाराची लेखणी तलवारीसारखी घेऊन लढलेली रणरागिणी प्रतीक्षा लोणकर आजही अनेकांच्या स्मरणात आहे. आता प्रतिक्षा झी मराठीच्या स्वराज्यरक्षक संभाजी मालिकेत जिजाऊंची भूमका करतेय. सिनेमा आणि मालिका ही दोन्ही माध्यमं तिनं समर्थपणे हाताळली. मृणाल कुलकर्णीनेही स्वामी, अवंतिका यासारख्या मराठी सिनेमा हिंदीत सोनपरीसारख्या मालिकेत काम करून आपला वेगळा ठसा उमटवला. 
दामिनी, अवंतिका, घरकुल, आभाळमाया, चार दिवस सासूचे या मालिकांमध्ये, तर मराठी कलाकारांची फौज होती. प्रशांत दामले आणि कविता लाड-मेढेकर यांची जोडी नाटकात आणि टीव्हीवर बघताना धमालच यायची. त्यांचा विनोदी अंदाज हास्यचकीत करायचा. हिंदितल्या कृष्णा मालिकेत छोट्या कृष्णाच्या भूमिकेतला लोकप्रिय चेहरा स्वप्नील जोशीनंतर झी मराठीच्या अधुरी एक कहाणी, एका लग्नाची दुसरी गोष्ट या मालिकांमध्ये मुख्य नायकाच्या भूमिकेत गाजला. त्याने साकारलेला घना विसरण्याजोगा अजिबात नाही. मराठी सिनेमातही त्याने यशस्वी घोडदौड केली आणि करतोय. मराठीतलं अजून एक उल्लेखनीय नाव म्हणजे श्रेयस तळपदे. त्यानेही मराठी मालिका, हिंदी, मराठी सिनेमात धमाल केली. बेधुंद मनाच्या लहरी, एक होता राज्या, मग रियालिटा शोचं सूत्रसंचालन असं सगळं करत निर्माताही बनला. 
महाराष्ट्राची लाडकी सून अलका कुबल यांनी ओटी खणा-नारळाची, माहेरची साडीसारख्या सिनेमांतून घराघरात पोहोचल्या. नंतर मराठी मालिकांमध्येही त्यांनी भूमिका केल्या. अगदी आतापर्यंत कलर्स मराठीच्या धार्मिक स्थळांना भेटी देणाऱ्या कार्यक्रमाचं त्या सूत्रसंचालक आहेत. सुप्रिया पिळगावकर यांनी मराठी सिनेमा आणि मालिका या दोन्हीही बाजू नीट सांभाळल्या. सध्या त्या "कुछ रंग प्यार के ऐसेही' मालिकेत आईच्या भूमिकेत आहेत.
मराठीत सिनेमात काम करणाऱ्या जवळ जवळ सर्वच कलाकारांनी मालिका गाजवल्या. मराठी कलाकारांच्या अभिनयकलेचा पाया नाटकात काम केल्यामुळे भक्कम असतो म्हणून हिंदी सिनेमात त्यांना आता ताकदीचे रोल मिळताय. एकीकडे विजया मेहतांचं सत्यजित रे च्या स्कूलमधून बाहेर पडलेले मालिकांमध्ये बायका छान छान कपडे, लिपस्टिक लावून दागिने घालून घरात वावरतात. तशाच झोपतात अशी टिका करणाऱ्या विजयाबाईचं ऐकतातही. पण मालिकेतही समर्थपणे कामही करतात. अशीही एक कलाकार पिढी आहे. विक्रम गोखले, दिलीप प्रभावळकर, रोहिणी हट्टंगडी, विनय आपटे, रिमा लागू, निर्मिती सावंत, भरत जाधव, प्रसाद ओक, अशोक सराफ, सचिन पिळगावकर यांनी टीव्ही हे माध्यम आपल्या अभिनयाने समृद्ध जेवढं की त्यांनी सिनेमा आणि नाटकासाठी केलं. 
म्हणून मराठी कलाकारांना दाद द्यावीशी वाटते की त्यांनी टीव्ही, सिनेमा, नाटक आणि हिंदीतही अधूनमधून का होईना आपल्या या अभिनयाने ते लक्षवेधी ठरले. फारसे विस्मृतीत गेले नाहीत. त्यांचाच वारसा आजही तरुण कलाकारांची पिढी जपतेय. 
अमेय वाघ, ललित प्रभाकर, अभिजीत खांडकेकर, देवदत्त नागे, वैभव तत्त्ववादी, स्पृहा जोशी, प्राजक्ता माळी, प्रिया बापट, उमेश कदम, शशांक केतकर, तेजश्री प्रधान, सुरूची आजरकर, अनिता दातेही काही मोजकी नावं पण यांच्याबरोबर असे अनेक गोड चेहरे आपली ओळख निर्माण करतायत. 
मराठीत सध्या तीन प्रमुख वाहिन्या आहेत. यातील सध्या सुरू असलेल्या मालिकांतील मुख्य भूमिकेत अनेक लोकप्रिय कलाकार आहेत. ज्यांनी मराठी सिनेमात आणि नाटकात लोकप्रियता मिळवली तितकीच लोकप्रियता इथेही मिळवली. 
किशोरी शहाणे, निर्मिती सावंत, श्रुती मराठे, अभिजित खांडकेकर, प्राजक्‍ता माळी, सुकन्या मोने, रोहिणी हट्टंगडी, उपेंद्र लिमये, अमोल कोल्हे, विक्रम गोखले, दिलीप प्रभावळकर, स्वप्नील जोशी, वैभव तत्त्ववादी अशी किती तरी नावं घेता येतील. ज्यांनी मराठी सिनेमा, कधी हिंदी सिनेमा किंवा मालिकेत काम तर कधी मराठी मालिकांमध्ये महत्त्वाच्या भूमिका साकारत समतोल साधला आणि प्रेक्षकांच्याही ते लक्षात राहिले. 


बॉलीवूड लाखो-करोडोंची उड्डाणं करत असताना आता छोटा पडदाही मागे नाही. मालिका आणि रिऍलिटी शोचं बजेट आता सिनेमांएवढंच असतं. त्यात बॉलीवूडच्या सुपरस्टारना आणण्याच्या प्रयत्नात वाहिन्या असतात. कधी कधी ही गणितं जुळतात. काही फिस्कटतात. "सत्यमेव जयते' शो मधून आमीर खान छोट्या पडद्यावर आला. तेव्हा पहिल्या एपिसोडला सर्व रस्ते सामसूम होते आणि सारे प्रेक्षक टीव्हीसमोर होते. मग हळूहळू या शोची लोकप्रियता कमी होत गेली. दुसरं पर्व फारसं हीट झालं नाही. मग या शोची "पाणी फाऊंडेशन'च्या रूपात लोकचळवळ बनली तीही पुन्हा शोच्या रूपात प्रेक्षकांनी पाहिली. 
रियालिटी शोमध्ये परीक्षक म्हणून बॉलीवूड कलाकार येतात किंवा सूत्रसंचालक म्हणून. असं आतापर्यंत अमिताभपासून, मिथुन चक्रवर्ती, सुनील शेट्टी ते शबाना आझमी ते अगदी शिल्पा शेट्टीपर्यंत दिसतं. तिन्ही लोकप्रिय खान आता छोट्या पडद्याला सरावले आहेत. सध्या अक्षयकुमार, सलमान खान, अमिताभ बच्चन हे छोट्या पडद्यावर धमाल उडवत आहेत आणि शाहरूख खानही छोट्या पडद्यावर वाहिनीवर येण्यासाठी पुन्हा सिद्ध झाला आहे. 
"स्टार', "सोनी', "झी', "कलर्स' अशा लोकप्रिय वाहिन्यांची सिनेमा क्षेत्रातल्या मंडळींना छोट्या पडद्यावर आणण्याची स्पर्धा सुरू असते. तसे या याच वाहिन्यांवर मुख्य भूमिकेत काम करणारे चेहरे बॉलीवूडची स्वप्नं पाहत असतात. 
प्रेक्षकांनाही वाटत असतं, यांनी बॉलीवूडमध्येही गेलं पाहिजे यार. 
एकूणच छोट्या पडद्याला मोठ्या पडद्याची भुरळ पडते आणि मोठ्या पडद्याला छोट्या पडद्याची. आणि हे चालायचंच. कारण मुळात आता भूमिका महत्त्वाची ठरतेय. कॉन्टेट इज किंग नाऊ... सिनेमा, मालिका, वेबसीरिज सारं आपलंच आहे. 

2017 सकाळ मुंबई दिवाळी अंक #स्वप्नांचीफॅक्टरी साठी लिहिलेला लेख.

ख्वाबों की दुनिया, यहाँ से वहॉं तक...! भाग 1

ख्वाबों की दुनिया असली तरी वास्तवात खूप साऱ्या घडामोडी मनोरंजन क्षेत्रात घडतात. कुछ बनते है, कुछ बन जाते है। तरीही कलेची नाळ तुटत नाही. म्हणून मग छोटा पडदा आणि मोठा पडदा असा राहिला न भेद, अशी स्थिती होते. पण या स्थितीपर्यंत पोहोचण्यासाठी काही काळ जावा लागतो. पण एक काळ असा होता, की मोठे छोट्या पडद्यावर आले आणि छोटे मोठ्या पडद्यावर गेले की बातमी व्हायची. आजही ती होते; पण तिचा अँगल बदललाय... पण हा बदलेला अँगल सहजासहजी आला नाही. त्यासाठी काही कलाकारांना विस्मृतीत जावं लागलं; तर काहींना तारेवरची करसत करावी लागली... 


मुंबईत सिनेसृष्टी हरिश्‍चंद्र फाळके या अवलियाच्या अथक प्रयत्नांनी अवतरली. नंतर कपूर खानदानाने तिला पुढे नेली. मग सिनेसृष्टी गाजवणारे अनेक कलावंत इथे घडू लागले. तसे काही जण 'बम्बई में जा के हिरो बनने का' स्वप्न पाहू लागले. त्यातल्या काहींनी सुखासुखी; तर काहींनी अक्षरक्षः बंड करून मुंबई गाठली होती. कित्येक महिने मुंबईच्या रस्त्यावर, फूटपाथवर काढले होते. गल्लीबोळातून कामाच्या शोधात भटकले होते. मग ते पुढे सुपरस्टार झाले होते. 
      
आता मुंबईत जाऊन मालिकेत काम करायचंय, या मजबूत इराद्याने कित्येक पावलं मुंबईकडे वळू लागली आहेत आणि हे चित्र बदलायला तीस वर्षांचा काळ जावा लागला. आता बॉलीवूड आणि छोटा पडदा हातात हात घालून चालू लागले आहेत. एकमेकांच्या सान्निध्यात हे मनोरंजनाचे दोन्ही वटवृक्ष बहरू लागले आहेत. पण इथवरचा प्रवास कठीण होता. अनेक धोकादायक वळणांचा होता. कित्येक कलावंत या प्रवासात थकले. काही धडपडत चालले आहेत. काहींनी तर चालायचंच सोडून दिलं आणि ते विस्मृतीत गेले. पण "बुनियाद' मालिकेपासून ते आजच्या मालिकांचा विचार करता अनेक लोकप्रिय, नवोदित कलाकारांनी योगदान दिलं आहे. 
मीडियाच्या क्षेत्रात येणाऱ्या प्रत्येकाला सिनेमाचं आकर्षण असतं. पण टीव्हीचंही आकर्षण काही कमी नाही. त्यामुळे कधी टीव्ही कलाकारांना बॉलीवूड मोहिनी घालतं; तर कधी बॉलीवूडला प्रेक्षकांपर्यंत थेट पोहोचण्यासाठी टीव्हीची भुरळ पडते. आज आपण ज्या माध्यमासाठी अभिनय करतोय त्याचा आशय महत्त्वाचा वाटतोय. भूमिका किती लांबीची आहे, यापेक्षा भूमिका कोणती आणि कशी आहे, याला महत्त्व आहे. पण जेव्हा दूरदर्शन सुरू झालं, तेव्हा असं नव्हतं. दूरदर्शनच्या पाठोपाठ झी, सोनी, स्टार समूहाच्या वाहिन्या सुरू झाल्या. त्या वेळी नाटकात काम केलेले आणि सिनेसृष्टी गाजवलेले अनेक कलाकार छोट्या पडद्यावर आले. कारण सिनेमा आणि नाटक ही माध्यमं तेव्हा बऱ्यापैकी रसिकांच्या जवळची झाली होती. अगदी "बुनियाद' पासून रंगोली, "आरोहन' मालिका ते मराठीतील "आभाळमाया' ते आत्ताचा नंबर वन शो "कौन बनेगा करोडपती'पर्यंत बॉलीवूडच्या अनेक बड्या कलाकारांनी छोट्या पडद्यावर कमाल केली आणि आता छोट्या पडद्यावर गाजलेले अनेक कलाकार मोठ्या पडद्यावर यशस्वी वाटचाल करताहेत. 
     
सध्या छोट्या पडद्यावर असलेले बॉलीवूडकर अनेक आहेत. सोनी टीव्हीच्या ड्रामा कंपनी शोमधून मिथुन चक्रवर्ती, सुपर डान्सरच्या दुसऱ्या पर्वात शिल्पा शेट्टी, गीता कपूर, अनुराग बासू, कौन बनेगा करोडपतीचं नववं पर्व सुरू आहे. त्यात बिग बी अमिताभ प्रेक्षकांना अक्षरशः खिळवून ठेवताहेत. तसंच याच वाहिवीवर "हासिल' मालिकेतून अभिनेता झायेद खानही येतोय. झी टीव्हीच्या "लिटिल चॅम्स'मध्ये हिमेश रेशमिया, नेहा कक्कर, जावेद अली झळकतायत. स्टार प्लसच्या चंद्र नंदिनी मालिकेत काम करणारी श्वेता बासू प्रसाद "मकडी'सारख्या काही हिंदी आणि तेलुगु सिनेमात काम करून मग छोट्या पडद्यावर स्थिरावली. छोट्या पडद्यावर तिने बालकलाकार म्हणून सुरुवात केली होती. तिला सिनेक्षेत्राने काहीशी हूल दिली; पण तिचा म्हणावा तसा जम बसला नाही. छोट्या पडद्यावरचा सध्याचा कूल, डॅशिंग, हॅंडसम हिरो नकुल मेहता मॉडेल, ऍक्‍टर, डान्सर, डिरेक्‍टर, निर्माता म्हणून प्रसिद्ध आहे. त्याने "हाल ए दिल' सिनेमापासून आपल्या करिअरची सुरुवात केली होती. योगायोग म्हणजे त्या सिनेमात त्याने शेखर ओबेरॉयची भूमिका केली होती आणि आता "इश्‍कबाज' मालिकेत सिंग ओबेरॉय बनून हा ब्लू आईड चॉकलेट बॉय लाखो-करोडो चाहत्यांच्या मनावर अधिराज्य गाजवतोय. इश्‍कबाज मालिकेच्या आधी तो "आय डोन्ट वॉच टीव्ही' या स्वतःचीच निर्मिती असलेल्या वेबसीरिजमध्ये स्वतःचीच भूमिका करत होता. आता तो लाखभर मानधन घेणाऱ्या टीव्ही कलाकारांच्या यादीत पोहोचला आहे. 
"इश्‍कबाज'मधली सुरभी चांदना या मुख्य भूमिकेतील अभिनेत्रीचेही छोट्या पडद्यावर लाखो चाहते आहेत. तिने "बॉबी जासूस' सिनेमापासून सुरुवात करून नंतर काही मालिकांमध्ये छोट्या भूमिका केल्या. नंतर इश्‍कबाजमध्ये मुख्य भूमिकेसाठी तिची निवड झाली. स्टार प्लसच्या "लप सिंग बॅटल'ध्ये काही बॉलीवूडची मंडळी आणि लोकप्रिय चेहरे येतात आणि फराह खान या शोचं सूत्रसंचालन करते. याच वाहिनीच्या "रिश्‍तों का चक्रव्यूह' मालिकेतून विस्मृतीत गेलेली अभिनेत्री नारायणी शास्त्री मुख्य भूमिकेत आहे. ती आता परत आलीय. आधी हिंदी-मराठी सिनेमात काम केल्यानंतर काही वर्षं ती मनोरंजन क्षेत्रापासून दूर होती. 


ऍक्‍शन स्टार आणि खिलाडीकुमार अक्षयकुमार "ग्रेट इंडियन लाफ्टर चॅलेंज'मध्ये परीक्षकाच्या भूमिकेत आहे. याआधी तो मास्टर शेफ या खवय्येगिरीची स्पर्धा असलेल्या शो मधे सूत्रसंचालक होता. त्यातही त्याने धम्माल उडवून दिली होती. हा शो लोकप्रियही त्याच्यामुळेच झाला आणि तो पुन्हा स्टारसोबत छोट्या पडद्यावर आलाय. अभिनेता संजय कपूरसुद्धा छोट्या पडद्यावर येतोय. त्याला बॉलीवूडमध्ये म्हणावी तशी लोकप्रियता मिळाली नाही. फक्त त्याचा "सिर्फ तुम' हा सिनेमा तेवढा लक्षात राहिला. 
"लगान' आणि "मुन्नाभाई एमबीबीएस' सिनेमातून लक्षात राहिलेली अभिनेत्री ग्रेसी सिंग "ऍड टीव्ही'च्या "संतोषी मॉं' या मालिकेत साक्षात संतोषी मातेच्या भूमिकेत आहे. तिने "अमानत' या झी टीव्हीवरच्या मालिकेने करिअरला सुरुवात केली होती. मध्ये बॉलीवूडमध्ये नशीब आजमवायला गेली आणि आता ती पुन्हा छोट्या पडद्यावर स्थिरावली आहे. 
मुकेश खन्ना ऍड टीव्हीच्या "वारीस' मालिकेत लालाजीच्या भूमिकेत नुकतेच दिसले होते. 1981 पासून सिनेमात तगडं करियर करणारे अभिनेते मुकेश खन्ना "महाभारत' मालिकेतील भिष्म आणि "शक्तिमान' मालिकेतील "शक्तिमान'च्या भूमिकेमुळे लोकप्रिय झाले. आजही शक्तिमान हे नाव कोणी उच्चारलं तर त्यांची गोल गोल फिरून मग कमरेवर हात ठेवून उभी राहणारी छवी नजरेसमोर दिसते. शक्तिमाननंतर त्यांनी "आर्यमान' हा सुपरहिरो साकारला होता. पण ती मालिका फारशी चालली नाही. पण छोटा पडदा आणि मोठा पडदा असा समतोल त्यांनी नीट साधला. 
"बिग बॉसम'ध्ये भाईजान सलमान खान अकरावं पर्व घेऊन दाखल झालेत. बिग बॉस म्हणजे सलमान हे समीकरण आता प्रेक्षकांच्या डोक्‍यात फिट बसलंय. पण टीआरपीवर छोट्या पडद्याचं यश-अपयश अवलंबून असतं. त्यामुळे या सगळ्या छोट्या पडद्यावरील बॉलीवूडकरांवर अमिताभ बच्चन भारी पडतायत. कारण "कौन बनेगा' सध्या नंबर वन चा शो बनला आहे. 
कलर्सच्या "24' नावाच्या मालिकेतील पहिल्या आणि दुसऱ्या पर्वात अनेक सिनेइंडस्ट्रीतले गाजलेले चेहरे होते. अनिल कपूर, मंदिरा बेदी, किशोर कदम, नील भोपालन, रिचा चढ्ढा, टिस्का चोप्रा, अजिंक्‍य देव अशी तगडी कास्ट होती. पण या मालिकेचं पहिलं पर्व चर्चेत राहिलं. आणि ही मालिका टीआरपीच्या गणितावर खरी उतरली नाही. 

"विकी डोनर' ते "शुभमंगल सावधान' या वेगळ्या वाटेवरच्या सिनेमांतून पुढे आलेला लक्षवेधी चेहरा म्हणजे आयुषमान खुराना. हा चेहरा एम टीव्हीमुळे बॉलीवूडला मिळाला. तसंच सुशांत सिंग राजपूत बिहारमधील छोट्याशा गावातून शिकण्यासाठी दिल्लीत आला आणि मग मुंबईत. इंजिनिअरिंगचा खूप हुशार विद्यार्थी होता तो. मुंबईत आला तेव्हा एका नाटकात त्याला काम मिळालं. त्याच्याच प्रयोगाला एनसीपीएला जात असताना बालाजी प्रॉडक्‍शन हाऊसला इंटर्न म्हणून काम करणाऱ्या असीम लाटकर या होतकरू दिग्दर्शकाने त्याला ऑडिशनसाठी बालाजीमध्ये नेलं. सुशांत आधी ऑडिशन द्यायला तयार नव्हता. त्याचा नाटकाचा प्रयोग चुकेल म्हणून नाही नाही म्हणत होता. मग असीमने तिथेच त्याची ऑडिशन शूट करून बालाजीच्या ऑफिसमध्ये पोहोचवली. आणि काय आश्‍चर्य! सुशांतची निवड "किस देश में है मेरा दिल' मालिकेतील छोटुशा भूमिकेसाठी झाली; पण नंतर लगेचच बालाजी प्रॉडक्‍शनच्या "पवित्र रिश्‍ता' मालिकेत मानव देशमुखची भूमिका साकारायला मिळाली. या लोकप्रिय मालिकेनंतर त्याने "काय पो छे' सिनेमात काम केलं. मग "पीके', "एम. एस. धोनी' यासारख्या सहा सिनेमांमध्ये यशस्वी कामगिरी केली. आता त्याच्याकडे तीन सिनेमे आहेत. 
"हम पाँच' या गाजलेल्या विनोदी मालिकेपासून अभिनय कारकिर्दीला सुरुवात करणारी अभिनेत्री विद्या बालन आज बॉलीवूडमधली यशस्वी अभिनेत्री आहे. त्या मालिकेत ती होती, असं म्हटल्यावर अनेकांना आठवणारही नाही कदाचित; पण ती होती. ती नाही का, कानात यंत्र घातलेली, कमी ऐकू येणारी, त्यामुळे चेहऱ्यावर कायम गोंधळल्याचा भाव असलेली. पण चेहऱ्यावर गोंधळल्याचा भाव असला तरी तेव्हाही तिच्या चेहऱ्यावरचा गोडवा लपला नव्हता. त्यामुळेच तिला तो सरकार नावाच्या दिग्दर्शकाचा गाण्याचा व्हिडीओ मिळाला आणि त्या व्हिडीओमुळे सिनेमा! 
द किंग खान शाहरूख खानने "फौजी', "सर्कस' आणि काही दूरदर्शन मालिकांमधून भूमिका करत 1992 मध्ये "दीवाना' सिनेमातून बॉलीवूडमध्ये प्रवेश केला. त्याचा आजवरचा यशस्वी प्रवास आपण पाहिलाय. आता तोही "टेड टॉक्‍स इंडिया की नई सोच' या शोमधून छोट्या पडद्यावर येण्यासाठी सज्ज झालाय. याआधी त्याचा "क्‍या आप पाचवी पास से तेड है' हा शो फ्लॉप झाला होता. पण शाहरूख तो शाहरूख है। त्याचा करिश्‍मा अजूनही कमी झाला नाहीय. 

जाने कहाँ गये वो लोग - 
मधुर भांडारकरच्या "पेज- 3' सिनेमातलं गाणं आठवतंय? कितने अजीब रिश्‍ते है यहॉं पे... त्यात एक मधली ओळ अशी आहे, "ले जाए नसीब किसको कहापे...' मनोरंजन क्षेत्र म्हणजे "वक्त यहॉं कौनसा खेल खेलेगा किसी को पता नही चलता' असंच काहीसं घडलं काही कलाकारांच्या बाबतीत. दूरदर्शनवर "महाभारत' मालिकेत नितीश भारद्वाज हा अभिनेता पहिल्यांदा दिसला. नंतर "गीतारहस्य', "विष्णू पुराण' या मालिकेतही त्याने कृष्णाची भूमिका केली. त्यानंतर तो विस्मृतीत गेला. काही मोजके हिंदी-मराठी सिनेमे केले. नंतर तो लेखनाच्या क्षेत्रात उतरला आणि "पितृऋण' या सुधा मूर्ती यांच्या कादंबरीवर आलेल्या त्याच नावाच्या मराठी सिनेमाचं लेखन-दिग्दर्शन त्याने केलं. त्यासाठी त्याला लेखनाचा पुरस्कार मिळाला. अलीकडेच एका वृत्तपत्रात जाहिरात झळकली होती. तो 26 वर्षांनंतर कृष्ण साकारतोय अशी. सध्या हा सदा हसऱ्या चेहऱ्याचा गोड अभिनेता छोट्या पडद्यावर दिसत नाहीय. 
"कैसा ये प्यार है' मालिकेच्या मुख्य भूमिकेतील लोकप्रिय चेहरा इक्‍बाल खान लगेचच बॉलीवूडमध्ये गेला; पण तिथे त्याला यश मिळालं नाही. मोजके चार सिनेमे करून तो छोट्या पडद्यावर परत आला. पण छोट्या पडद्यासाठी अजूनही तो सुपरस्टार आहे. 2015 मध्ये "प्यार को हो जाने दो' मालिकेत मुख्य भूमिकेत तो दिसला होता. नंतर काही छोट्या भूमिका केल्या. त्याच्या पुनरागमनाची प्रेक्षक वाट पाहतायत. 
"महाभारत' मालिकेतून सुरुवात केली तरी "सुराग' मालिकेमुळे लोकप्रिय झालेला सुदेश बेरी बॉलीवूडमध्येही चांगला स्थिरावला होता. अलीकडे तो छोट्या पडद्यावर नायकाच्या वडिलांच्या भूमिकेत दिसला होता. पण आता तो कुठेच दिसत नाहीय. 
दूरदर्शनच्या ज्युनिअर जी मालिकेत सुपरहिरो साकारणारा अमितेश कोचर या अभिनेत्याची तर काहीच खबरबात नाही. त्याच्यासोबत शैलीची भूमिका करणारी अभिनेत्री कुठेही दिसली नाही. एकता कपूरच्या "कही तो होगा'मध्ये सुजल गरेवालच्या भूमिकेत गाजलेला अभिनेता राजीव खंडेलवाल. त्यानेही बॉलीवूडची वाट चोखाळली. सात सिनेमांमध्ये कामं केली; पण लोकप्रियता तेवढी मिळाली नाही. मग छोट्या पडद्यावर पुन्हा परतला. तेव्हाही त्याला प्रेक्षकांनी उचलून धरलं. 2015 मध्ये आलेल्या "रिपोर्टर्स' मालिकेत तो मुख्य भूमिकेत लय भारी दिसला होता. एका धडाडीच्या टीव्ही जर्नालिस्टची भूमिका होती. तेव्हाही प्रेक्षकांनी त्याच्यावर कौतुकाचा वर्षाव केला; पण त्यानंतर हा हॅंडसम हंक कुठे दिसत नाहीय. 
शमा सिकंदर... 'मन' सिनेमातलं ते गाणं आठवतंय... मेरा मन क्‍यूं तुम्हे चाहे...' त्यात ती ती मधे मधे येणारी तीच ती शमा सिकंदर. हिचं फिल्मी करिअर अपयशी ठरलं; पण मालिकांमुळे लक्षात राहिली. "ये मेरी लाईफ है...' मालिकेत गुज्जू टोनमध्ये तिचं बोलणं प्रेक्षकांना आवडायचं. रवि बहल सूत्रसंचालक (बुगीवुगी) विस्मृतीत गेला. लहानपणी त्याचं कॉमेडी सूत्रसंचालन खूप आवडायचं. म्हणजे आजच्या काळातल्या नीलेश साबळेला बघितलं की त्याची आठवण होते. जावेद जाफरी मात्र सिनेमा आणि छोटा पडदा अशी नोकझोक करतायत. त्याचा एपिक टीव्हीवरचे शो मात्र चांगलेच आहेत. 
प्राची देसाई "कसम से' मालिकेतून लोकप्रिय झाल्यावर तिनेही बॉलीवूडचा रस्ता धरला खरा; पण काहीतरी बिनसलं, नाही जमलं नीट. सध्या तिची धडपड आणि संघर्ष पुन्हा नव्याने सुरू झालाय. रामायण, महाभारत, श्री कृष्णा, जय हनुमान अशा लोकप्रिय पौराणिक मालिकांमधले लोकप्रिय चेहरे हल्ली कुठे दिसत नाहीत. खास करून मोठेपणीच्या कृष्णाची भूमिका करणारा कलाकार, बलरामाची भूमिका करणारा दीपक देऊळकर, रामायणातील राम अरुण गोविल, सीता दीपिका चिखलिया ही कलाकार मंडळी आठवतात अजुनही प्रेक्षकांना; पण ती दिसत नाहीत. 
खळीदार हास्याने लक्षात राहणारी पल्लवी जोशी बालकलाकाराची भूमिका साकारत छोट्या पडद्यावर आली. दूरदर्शनवरील "आरोहन' मालिका ते अलीकडे सारेगमपची सूत्रसंचालक झाली. त्यानंतर ती दिसलीच नाहीय. "झी'टीव्हीच्या "अंताक्षरी'मध्येही तिने आणि अन्नू कपूर यांनी त्यांच्या सूत्रसंचालनाने बहार आणली होती. अन्नू कपूरही एका खासगी रेडिओ चॅनेलवर सध्या एक शो करतोय. पण पल्लवीची काही खबरबातच नाही. स्टार वाहिनीवरच्या "यात्रा' मालिकेची लोकप्रिय सूत्रसंचालक दीप्ती भटनागर आठवतेय का? आता ती कुठेच दिसत नाहीय. 2000 मध्ये तिने म्युझिक व्हिडीओमध्ये काम केलं. काही दाक्षिणात्य सिनेमातही तिने काम केलंय; पण ती सध्या काय करतेय कुणास ठाऊक. 

पुढे वाचण्यासाठी भाग 2 ची पोस्ट पहा...
सकाळच्या मुंबई आवृत्ती सकाळ दिवाळी 2017 #स्वप्नांचीफॅक्टरी या दिवाळी अंकासाठी लिहिलेल्या लेखाचा पहिला भाग