खॉळ आनी इरला घेवया

हिरवोगार तरवो वाऱ्यावर डुलाक लागलो आनी पावसाच्या दिवसात झोपाळ्यार बसान म्हनाचा गाना सुरू झाला…

तुज्या झोपाळ्याबुडी

माज्या झोपाळ्याबुडी

चिकन चिकन माती

ती दिली ती दिली

कुंभाराच्या हाती…

घरातली च्येडवा झोपाळ्यावर बसान झुलाक लागली. असो, गाव असा माती आनी हिरया रंगात रंगान गेला हा. गेले दोन आटवडे पावसान जोर धरलो आसा. सगळे नदी, व्हाळ भराळ गेले आसत. तेतुरच तरवो काडुचो टायम इलो. त्येच्या वांगडा लावनेची घाय. कामाक काय तोटोच नाय. गावच्ये सगळे झिलगे, बायलमानसा कंबार मोडापरयात वाकान तरवो काडतत. आनी कोपऱ्यात नी मोठे फाळयेत चिकल करून लावनी करतत. घराकडना सकाळची न्हेरी आनी दुपारचा जेवान येता. मगेन मेरेवर, बांदावर बसानच जेवतत. 

शेतात न्हेरयेचो घमघमाट सुटलेलो. कदी हुनहुनीत पेज, कदी भाजलेलो सुको बांगडो, बोंबिल नायतर पेडवो. कदी नुसतीस कांदो चिरून तेच्यात मालवणी मसालो नि त्याल टाकून केलेली कांद्याची भाजी. कदी मदी झणझणीत, चमचमीत उसळी. शेतातल्या मेरेवर बसान न्हेरी खाताना त्या न्हेरयेची चव पन काय मस्तच लागायची. आसो, मिया काय सांगा होतय...

त्या दिवशी गावड्यांची आजी अगदी खुशीत हुंबऱ्यावर बसान सुपात उकडे तांदूळ घेवन पेजेसाटी निवडी होती. मिया तिका इच्यारलय, “काय आजये लय खुशीत आसस? काय नयीन खबर...”

गावड्यांची आजी बोल्ली, “माजो धाकटो झील, सून आनी नातू इलोहा मुंबैसुन”

मिया म्हटलंय, “ह्या बरा झाला, मग आता इच्यार काय तेंचो? नुसते पावसात भिजाक इले हत, काय तरवो काडूक ऱ्हवतले हत?"

आजी म्हनाली, “होय गो बायग्या, तुया बघीतच ऱ्हव, माजी धाकटी सून कसो तरवो काडतली आनी आवो लावतली ती...”

गावडे काकांच्या मदतीक त्येंचो धाकटो भाव इलो म्हनान, माकाव बरा वाटला. इले त्याच्या दुसऱ्या दिवसापासून ती मुंबैकर घो-बायला उटली, न्हेरी बांदान घेतल्यानी, मुंबैच्या मॉलमधना हाडलेली विनशिटरा बॅगेतसून काडल्यानी. आजी बघीतच ऱ्हवली त्येंच्याकडे. तेवा धाकटो झील म्हनता कसो, “अगे, आवशी ही विनशीटरा (windcheater) आसत, ही घातली म्हंजे केदो मोठो पावस इलो तरी आमी भिजाचव नाय.” तुजी ती खॉळ आनी इरला आमका नुको. आजयेन आपला मॉप वरसा टिकून ठेवलला इरला आनी मॅनकापडाच्या कागदाची केलेली खॉळ मग तशीच चोपाळ्यावर पडान ऱ्हवली. आनी इरला टांगल्यानी खायले पडयेच्या खुट्याक.

जोराच्या पावसामुळा कोपऱ्यात ढोपारभर पानी जमा झालेला. ह्या पानी भायर काडूसाठी, कोपऱ्यांच्यो मेरा फोडून घातल्यानी. मग वायच पानी कमी झाला नी सगळे जान तरवो काडूक उतारले. दुपारनंतर बाजुच्या मोठ्या फाळयेत लावनेक चिकल करूसाटी जॉत धरल्यानी. गावड्यांच्या आजयेची सून तरवो काडूक पयल्यांदाच इल्ली म्हनान तिका तरवो काडतना, लावनेचो आवो लावतना लय मजा वाटत होती. पन तुमका म्हायती हा, तरवो काडूच्या कोपऱ्यात तिना पयलो पाय ठेवल्यान तेवा काय केल्यान. तर आयका. तिना मोबाईल घेवन दोन-तीन सेल्फी काढल्यान. मगे ते सोशल मीडियावर #लावनी #तरवो #ricefield #green #चिखल #muddy #farming #शेती अशे कितीतरी हॅशटॅग वापरून फोटो पोस्ट केल्यान. आणि तिच्यो मैत्रिणी पन दनादन लाईक्स करत ऱ्हवल्यो मुंबैतसून... 

कोपऱ्यात तरवो काडूक इलेली इतर बायल मानसा गावड्यांच्या सूनेकडे बघीतच ऱ्हवली. फोटोचे लाईक्स बघल्यावर मगे गावड्यांची सून शिस्तीत तरवो काडूक लागली. तेच्यानंतर चिखल केलेल्या कोपऱ्यात सगळीजना तो तरवो लावक गेली. गावड्यांच्या सुनेची ही पयलीच लावनी, त्यामुळे आवो लावतना तिचो आवो पसरत होतो, मग मोठी जाव तिचो आवो सरळ करी होती. वायच येळान तिची नदार बाकीच्या बायलमानसांकडे गेली. तेवा तिका दिसला सगळ्या बायकांनी डोक्यावर इरली घेतल्यानी आसत. तिका वाटला आपनव इरला घेवक होया. पयल्या दिवसाची लावनी संपल्यावर ती घराक गेली तेवा तिना साशयेक सांगल्यान, “उद्यापासून मियाव इरला घेवन तरवो काडूक जातलय.” सुनेचा बोलना आयकान आजयेचा मन भरान इला. ती म्हनाली, “जा गो बाय, आजपासून तुजाच आसा ता इरला. अगो आता अशी इरली, खॉळ खय गमतच नाय. सगळीकडे तुमच्यो छत्र्यो आनी काय ती विनशीटरा दिसतत. आनकी थोड्या वरसांनी अशी इरल्यांची कारागिरी खय सोदून सापडाची नाय. जुन्या काळात मानसा आपली ही इरल्यांची गावठी कला जपत इरली इनायचे. आता कोनाक सवड आसा इरली करूक.

गावड्यांची आजयेची सून मग इरला घेवनच तरवो काडूक जावक लागली. आनी तिचो झिल पन कांबळा खांद्यावर नी मॅनकापडाच्या कागदाची खॉळ घेवन चिकल करूक लागलो. मग फुडे काय बोलाची सोय नाय. 
सूनबाय इरला घेवन जी तरवो काडूक लागली ती शेवटच्या कोपऱ्यातलो शिरवनेचो नारळ मेळापर्यात तरवो काडीतच ऱ्हवली. 

आजी मगे रोज भाकरी नि कांद्याची भाजी, कदी सुक्या कोलंबीची भाजी तर कदी मोड इलेल्या कडधान्याची उसळ अशी न्हेरी शेतात पाठवक लागली. भातशेतीच्या लावनेच्या कामान चांगलोच जोर धरलो. कामाक गेलेल्या मंडळींका घराक येवक सांज जावक लागली. 
मगे काय, गावड्यांची आजी नातवाक हुंबऱ्यावर घेवन बसली नी लागली गुनगुनाक...

आराड गे बांडके

सांज जाव दे

बाबूची आये

घराक येव दे...

(मालवणी बोली)